Trong thế giới ngày nay, đất hiếm đã trở thành một thuật ngữ rất phổ biến nhất là trong những năm gần đây. Nhưng bạn có thực sự hiểu rõ về nó? Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào khái niệm “đất hiếm” để hiểu được tầm quan trọng và ảnh hưởng của nó đối với nền kinh tế và môi trường của Việt Nam . Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về nguồn gốc, tính chất và ứng dụng của đất hiếm trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta.
Giới thiệu về đất hiếm là gì ?
Đất hiếm là tên gọi chung cho một nhóm các nguyên tố hóa học trong bảng tuần hoàn hóa học, bao gồm 17 nguyên tố trong bảng tuần hoàn hóa học. Chúng được gọi là “đất hiếm” bởi vì chúng không phổ biến như các nguyên tố khác và thường rất khó khăn để khai thác và tách riêng.
Những nguyên tố này bao gồm Cerium (Ce); Dysprosium (Dy); Erbium (Er); Europium (Eu); Gadolinium (Gd); Holmium (Ho); Lanthanum (La); Lutetium (Lu); Neodymium (Nd); Praseodymium (Pr); Promethium (Pm); Samarium (Sm); Scandium (Sc); Terbium (Tb); Thulium (Tm); Ytterbium (Yb) và cuối cùng là Yttrium (Y) . Mỗi một nguyên tố đất hiếm đều có tính chất và ứng dụng riêng.
Tại sao đất hiếm lại quan trọng
Các bạn đã biết các quốc gia hàng đầu thế giới đều có trữ lượng vàng rất nhiều nhằm giúp đỡ nền kinh tế vĩ mô trong một thời gian dài hạn . Nếu dầu mỏ được xem là ” vàng đen ” và cơn sốt dầu đến tận bây giờ vẫn chưa hạ nhiệt, các quốc gia có trữ lượng dầu mỏ lớn nhất thế giới đều thuộc hàng top đầu
Nguồn gốc và sự phân bố của đất hiếm trên thế giới
Đất hiếm được tìm thấy trong vỏ Trái đất và tồn tại dưới dạng khoáng sản hàm lượng tương đối thấp trung bình khoảng 0,002%. Các mỏ đất hiếm phổ biến nhất nằm ở Trung Quốc, Việt Nam, Brazil, Australia, Mỹ, Ấn Độ và Nam Phi, Nga ….. Một số giới hạn và hạn chế đã được áp đặt trên việc khai thác đất hiếm do tình trạng khan hiếm và ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường.
Sự phân bổ trữ lượng đất hiếm trên bản đồ Thế Giới
Trung Quốc là đất nước có trữ lượng đất hiếm hàng đầu thế giới lên đến 44 triệu tấn chiếm gần 1/3 trữ lượng trên toàn thế giới và hiện tại đang là nhà cung cấp, khai thác đất hiếm số 1 thế giới với tổng nguồn cung lên đến gần 80% hàng năm .
Việt Nam , Brazil là 2 quốc gia xếp thứ 2 trên thế giới với trữ lượng 22 triệu tấn , tuy nhiên khả năng khai thác rất hạn chế
Liên Bang Nga, Australia, Mỹ, Ấn Độ, Triểu Tiên, Đan Mạch, Myanmar, Thái Lan …. Đều là các quốc gia sở hữu lượng lớn tài nguyên thiên nhiên này .
Đặc điểm của đất hiếm
Đất hiếm có một số đặc điểm riêng biệt. Đầu tiên, chúng có tính chất từ tính rất mạnh, điều này làm cho chúng trở thành một thành phần quan trọng trong việc sản xuất nam châm mạnh. Thứ hai, đất hiếm có khả năng chống oxy hóa cao, vì vậy chúng được sử dụng rộng rãi trong công nghệ điện tử để bảo vệ các thành phần quan trọng khỏi sự oxi hóa. Cuối cùng, đất hiếm có khả năng truyền dẫn nhiệt tốt, điều này làm cho chúng được sử dụng trong việc sản xuất các thiết bị làm lạnh và điều hòa nhiệt độ.
Ứng dụng của đất hiếm trong đời sống hiện tại
Đất hiếm có rất nhiều ứng dụng trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Dưới đây là một số ví dụ tiêu biểu:
1. Công nghệ điện tử – chất bán dẫn
Đất hiếm được sử dụng rộng rãi trong công nghệ điện tử nhất là ” chất bán dẫn . Chúng được sử dụng trong các thiết bị như điện thoại di động, máy tính, máy chiếu và các thiết bị gia dụng thông minh. Đặc biệt, các nam châm mạnh từ đất hiếm được sử dụng để tạo ra các loại motor và động cơ điện.
lẽ dĩ nhiên nếu không có loại nguyên liệu này ắt hẵn bây giờ chúng ta vẫn đang sử dụng các loại điện thoại cục gạch thời xưa rồi .
2. Năng lượng tái tạo
Đất hiếm cũng được sử dụng trong việc sản xuất năng lượng tái tạo như pin mặt trời và pin gió. Chúng giúp tăng hiệu suất và tuổi thọ của các thiết bị năng lượng tái tạo.
3. Y học
Một số nguyên tố đất hiếm được sử dụng trong y học để chẩn đoán và điều trị một số bệnh như ung thư, viêm loét dạ dày và các bệnh tim mạch. Ngoài ra chúng còn được sử dụng trong sản xuất các thiết bị y tế như máy MRI, máy CT, máy điều trị ung thư, và các thiết bị y tế khác
4. Công nghiệp
Đất hiếm được sử dụng nhiều trong các ngành công nghiệp như sản xuất nam châm vĩnh cửu cho các máy phát điện, chế tạo các đèn cathode trong các máy vô tuyến truyền hình, làm vật liệu siêu dẫn, chất xúc tác trong các công nghệ xử lý môi trường và lọc hoá dầu 12. Đất hiếm cũng có ứng dụng trong công nghiệp như sản xuất kim loại từ thép không gỉ và các loại hợp kim đặc biệt.
5. Công nghệ xanh
Nhờ tính chất từ tính mạnh, đất hiếm cũng được sử dụng trong việc sản xuất các thiết bị công nghệ xanh như xe điện và các thiết bị tiết kiệm năng lượng , Đất hiếm được sử dụng trong sản xuất các pin lưu trữ, là thành phần quan trọng trong các thiết bị năng lượng tái tạo, chẳng hạn như xe ô tô điện, tua bin gió,…
Một trong những ngành công nghệ hàng đầu của thế kỷ này , các tấm pin xe điện đều phải có thành phần đất hiếm, vì vậy đây là nguyên liệu cực kỳ quan trọng
6. Nông nghiệp
Đất hiếm có thể được sử dụng để cải thiện năng suất cây trồng, phát triển các sản phẩm nông nghiệp, chống chịu sâu bệnh của cây khi thêm vào chế phẩm phân bón vi lượng
Tác động của việc khai thác đất hiếm đối với môi trường
Việc khai thác và sử dụng đất hiếm có những tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội nên hầu hết các nước Phương Tây tuy vẫn tồn tại dạng nguyên liệu này nhưng họ ít khai thác vì tiềm ẩn nguy cơ rủi ro và các vấn đề về pháp lý, môi trường . Dưới đây là một số vấn đề liên quan:
Ô nhiễm môi trường
Quá trình khai thác và xử lý đất hiếm có thể gây ra ô nhiễm nước và không khí. Các hóa chất sử dụng trong quá trình sản xuất và xử lý có thể gây ra ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng tiêu cực đến sinh thái và sức khỏe con người.
Rủi ro sức khỏe cho công nhân
Công việc khai thác và xử lý đất hiếm có thể gây ra rủi ro cho sức khỏe của công nhân. Tiếp xúc với các hợp chất độc hại có thể gây ra các vấn đề về hô hấp, da và tim mạch.
Xâm phạm quyền lợi cộng đồng
Việc khai thác đất hiếm có thể gây xâm phạm quyền lợi của cộng đồng địa phương. Việc chiếm đoạt đất và tài nguyên tự nhiên có thể gây ra tranh chấp xã hội và mâu thuẫn.
Giá đất hiếm 1kg – 1 tấn là bao nhiêu
Loại đất hiếm: Các nguyên tố đất hiếm có giá khác nhau, tùy thuộc vào tính chất vật lý và hóa học của chúng. Các nguyên tố có tính từ tính mạnh, chẳng hạn như Neodymium và Praseodymium, có giá cao hơn các nguyên tố khác.
- Độ tinh khiết: Đất hiếm tinh khiết có giá cao hơn đất hiếm thô.
- Nguồn cung: Nguồn cung đất hiếm hạn chế có thể làm tăng giá.
- Nhu cầu: Nhu cầu sử dụng đất hiếm tăng cao có thể làm tăng giá.
Theo báo cáo của Adamas Intelligence, giá đất hiếm trên thị trường thế giới trong năm 2023 đã giảm mạnh so với năm 2022. Cụ thể, giá hợp kim Neodymium-Praseodymium đã giảm từ mức cao nhất 220 USD/kg trong tháng 1/2022 xuống còn 73,5 USD/kg trong tháng 12/2023. Giá đất hiếm thô cũng giảm từ mức 120 USD/tấn trong tháng 1/2022 xuống còn 30 USD/tấn trong tháng 12/2023.
Giá đất hiếm ở Việt Nam cũng giảm theo xu hướng chung của thị trường thế giới. Tuy nhiên theo báo cáo của báo Tuổi Trẻ, giá đất hiếm chưa qua chế biến ở Việt Nam hiện dao động từ 3.000 – 5.000 đồng/kg, và giá đất hiếm đã qua chế biến dao động từ 16 triệu – 99 triệu đồng/tấn.
Giá đất hiếm trong tương lai được dự báo sẽ tiếp tục tăng do nhu cầu sử dụng đất hiếm ngày càng tăng, đặc biệt là trong các lĩnh vực điện tử, năng lượng và y tế, chất bán dẫn .
Kết luận
Đất hiếm là một loại tài nguyên quý giá mang lại rất nhiều lợi ích cho cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Tuy nhiên, việc khai thác và sử dụng đất hiếm cần được tiến hành một cách bền vững để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội. Chính phủ và các tổ chức quốc tế cần phối hợp để quản lý và kiểm soát việc khai thác đất hiếm một cách bài bản và an toàn.